Fragmenty dawnej Warszawy na placu Centralnym - Zarząd Dróg Miejskich w Warszawie

Postępująca przebudowa Placu Centralnego pozwala odsłonić pozostałości starej Warszawy – zarówno tej przedwojennej, jak i powojennej. To w istocie pierwsza od prawie 70 lat okazja, by zajrzeć do centrum Warszawy sprzed 1939 r.

Od kilku tygodni na placu Centralnym trwają intensywne prace – wykonawca rozpoczął je od prac odkrywkowych. Widzimy już pierwsze efekty tych prac. Mając jednak świadomość bolesnej historii tego kawałka Warszawy podczas II wojny światowej i po niej, chcemy wraz z Mazowieckim Wojewódzkim Konserwatorem Zabytków wypracować rozwiązanie, które pozwoli nam zachować jak najwięcej fragmentów dawnego miasta w przyszłym zagospodarowaniu placu Centralnego – mówi Michał Olszewski, zastępca prezydenta m.st. Warszawy.

Co się kryje pod placem Defilad?

Pałac Kultury i Nauki i jego otoczenie powstały na terenie 50 hektarów pomiędzy Alejami Jerozolimskimi, Marszałkowską, Świętokrzyską i Emilii Plater. W tym celu w latach 50. XX wieku zlikwidowano liczne ulice i pozostałości 80 kamienic. W części przeznaczonej na plac budowy znajdują się fragmenty ul. Chmielnej, Złotej, Siennej, Śliskiej, Pańskiej, Zielnej oraz część Marszałkowskiej. W trakcie budowy Pałacu w całości zniknęła ulica Wielka, biegnąca równolegle do Marszałkowskiej.

Co tam było przed II wojną światową? Na przełomie XIX i XX wieku teren obecnego placu Defilad wypełniały wysokie secesyjne kamienice. Znajdowało się na nim około 180 budynków mieszkalnych.

W trakcie prowadzonych prac odkryliśmy unikalne fragmenty bruku i dawnej zabudowy. Spodziewaliśmy się tego, bo przecież z licznych, zachowanych dokumentów znamy przedwojenną siatkę ulic w tym miejscu i układ budynków. Natomiast zaskoczeniem jest dla nas głębokość, na jakiej trafiliśmy na fragmenty zabudowy – znajdują się one nawet 2 metry pod obecnym poziomem gruntu. Jesteśmy dopiero na początku badań i analiz, ale już dziś mogę obiecać, że dołożymy wszelkich starań, żeby jak najwięcej dowiedzieć się o przeszłości tego miejsca – mówi profesor Jakub Lewicki, Mazowiecki Wojewódzki Konserwator Zabytków.

Wizualizacja PKiN na mapie przedwojennej Warszawy

Miasto odwzorowane

W trakcie tych prac na dawnej ulicy Złotej wykonawca odsłonił pozostałości kamienic, oryginalną nawierzchnię bazaltową, torowisko tramwajowe, a także granitowe krawężniki. Natrafiono także na starą rozdzielnię elektryczną zlokalizowaną w północno-zachodniej części placu budowy, od strony trybuny honorowej. Znaleziska są – jak w każdym takim przypadku – badane przez archeologów – wyjaśnia Łukasz Puchalski, dyrektor stołecznego Zarządu Dróg Miejskich.

Już po zakończeniu dokumentacji, docelowy układ chodników i zieleni na placu Centralnym odwzoruje sieć dawnych ulic i zarys budynków z 1939 roku.

Chcielibyśmy, aby mieszkańcy i turyści mogli cieszyć się odnowionego, zielonego placu, który jednocześnie zachowuje w swoim zagospodarowaniu dawne elementy zabudowy –odwzorowując układ dawnego śródmieścia Warszawy – mówi Sławomir Potapowicz, wiceprzewodniczący Rady m.st. Warszawy.

Posadzka placu – zaprojektowana przez architektów z pracowni A-A Collective – zostanie ułożona z sześciu rodzajów kamieni. Obrysy dawnych kamienic powstaną z wielkoformatowych płyt kamiennych w różnych wybarwieniach: szarym i czerwonym. Dawne dziedzińce zostaną wybrukowane ponownie wykorzystaną kostką granitową oraz uzupełnione płytami granitowymi z okolic trybuny honorowej. Powierzchnia placu wyniesie około 23 tys. m kw. Dla porównania: pl. Pięciu Rogów ma jedynie 3,5 tys. m kw.

Serce Nowego Centrum Warszawy

Plac Centralny razem z m.in. placem Pięciu Rogów, ulicą Chmielną, Marszałkowską a także Muzeum Sztuki Nowoczesnej i Teatrem Rozmaitości stworzą Nowe Centrum Warszawy. Ścisłe centrum stolicy stanie się miejscem, do którego warto przyjechać i spędzić tu czas. Przed Pałacem Kultury ubędzie betonu i asfaltu, pojawi się tu ponad sto nowych drzew, takich jak m.in. robinie akacjowe, jesiony, glediczje, derenie, grujeczniki, miłorzęby i magnolie, tysiące krzewów. Posadzonych zostanie ponad 40 gatunków roślin cebulowych i bylin, powstaną trawniki, a także niska sadzawka w północno-zachodniej części placu.

Obecnie na powstającym placu Centralnym prowadzone są prace ziemne, w efekcie których powstaną zbiorniki wodne umieszczone około 7 metrów pod ziemią. Będą one służyć do zbierania wody deszczowej, przy użyciu której nawadniana będzie nowa zieleń na placu.

Budowa placu Centralnego skoordynowana jest z budową pobliskiego Muzeum Sztuki Nowoczesnej. Na terenie przyszłego placu w dużej części znajduje się zaplecze MSN. Prace zostały zaplanowane tak, aby ze sobą nie kolidowały.