Dane o natężeniu ruchu są jedną z podstawowych informacji wykorzystywanych przez zarządcę drogi. Są także przydatne innym instytucjom, na czele z Biurem Zarządzania Ruchem Drogowym. Służą m.in. do modelowania wpływu zmian w systemie transportowym na ruch, projektowania nowych dróg czy ustalania programów sygnalizacji.
System, który do tego służy, nazywa się APR – Automatyczny Pomiar Ruchu. Jego pierwsza wersja powstała na bazie Warszawskich Badań Ruchu (WBR), zrealizowanych w 1993 r. Wtedy zmierzono tylko liczbę samochodów przejeżdżających przez wszystkie ówczesne mosty Warszawy. Chodziło o przetestowanie urządzeń rejestrujących ruch w warunkach miejskich. Były nimi przede wszystkim liczniki typu RPP-2, które wykorzystywały czujniki pneumatyczne. W dużym uproszczeniu były to ułożone przez całą szerokość jezdni przewody, które w momencie najechania wysyłały impulsy i w ten sposób zliczały auta. Technologia ta nie była doskonała, bo przejeżdżające samochody potrafiły zrywać czujniki. Dlatego pomiary częściowo przeprowadzono przy użyciu rejestratorów typu RPP-3, wykorzystujących pętle indukcyjne. To właśnie na nich oparł się pierwszy system APR, który zaczął działać w 1998 r.
Największy system w kraju
Do tego czasu przez pięć lat trwało przygotowywanie systemu. Pod kątem logistycznym odpowiadał za to ZDM. Na nasze zlecenie Biuro Planowania Rozwoju Warszawy (BPRW) wykonało ekspertyzę, na podstawie której wskazano lokalizacje punktów pomiaru ruchu. Ich wyznaczanie nadzorował m.in. zespół z inżynierem komunikacji prof. Wojciechem Suchorzewskim na czele. Tym samym utworzone zostały tzw. kordony i ekrany zliczające natężenia w charakterystycznych punktach miasta. Pierwszym kordonem był ten oparty o granice Warszawy, kolejny jest zbliżony do przebiegu tzw. obwodnicy etapowej miasta. Bliżej centrum badania prowadzone są na kordonie śródmiejskim, opartym o obwodnicę śródmiejską. Mierzymy również ruch na ekranie mostowym (czyli na wszystkich mostach przez Wisłę) i ekranie kolejowej linii średnicowej. System uzupełnia kordon lotniska na Okęciu i kordon Ursynowa (wybranego jako reprezentatywna dzielnica mieszkalna).
Technologicznie system wsparł Instytut Badawczy Dróg i Mostów VERUM. W jego gestii leżało skonstruowanie i wyprodukowanie rejestratorów pojazdów. W efekcie powstał największy w skali kraju system pomiarów ruchu, który zapoczątkował coroczne badania.
Zestawiając go z prowadzonymi wcześniej pomiarami, był jak telefon komórkowy przy tarczowym aparacie telefonicznym. Rozwijany w kolejnych latach system pozwalał nie tylko zliczać poruszające się po Warszawie pojazdy, ale także klasyfikować je do 3 grup: samochody osobowe, dostawcze lub ciężarowe krótkie, ciężarowe długie i autobusy. Umożliwiał też pozyskiwanie informacji o prędkościach poruszających się aut (taką funkcję mają liczniki RPP-5). Wykorzystywany na odcinkach między skrzyżowaniami (tzw. odcinki międzywęzłowe) dawał odpowiedź, jak bardzo są one obciążone.
Z każdym rokiem system rozszerzał się o kolejne stacje pomiarowe, czyli urządzenia, którymi w wyznaczonych wcześniej punktach prowadziliśmy pomiary. Urządzenia też stawały się coraz lepsze – ostatnie używane liczniki typu RPP-6 (29 wciąż funkcjonuje) wyposażono modem GSM, czyli moduł przesyłania danych na serwer ZDM. Wcześniej nasi pracownicy musieli co miesiąc podjeżdżać do punktów pomiarowych i zgrywać wyniki.
Wielka wymiana rejestratorów
APR w niezmienionej formie funkcjonował do końca 2019 r. Liczył wtedy 114 punktów, w tym 18 lokalizacji, w których pomiary prowadzone były przez całą dobę przez cały rok. W pozostałych pomiar odbywał się rotacyjnie – w wybrane tygodnie w okresie miarodajnym pomiarowo.
Ponieważ jego infrastruktura została mocno wyeksploatowana, podjęliśmy decyzję o modernizacji systemu począwszy od 2020 r. Wiązało się to z gruntowną przebudową dotychczasowych i budową nowych stacji pomiaru ruchu (w sumie jest ich teraz 127). W tym pierwszym przypadku wykonaliśmy nowe pętle indukcyjne, doprowadziliśmy stałe zasilanie 230V nocą z latarni i zamontowaliśmy niezbędne elementy do obsługi punktów.
W latach 2021-2022 wyposażyliśmy wcześniej przygotowaną infrastrukturę stacji pomiarowych w nowoczesne rejestratory firmy Feig i liczniki ruchu rowerowego MLR produkcji Smartmicro. Do dyspozycji mamy 169 rejestratorów Feig i 39 liczników MLR. Do tego dochodzi nadal używanych 29 rejestratorów ruchu drogowego RPP-6, które docelowo będziemy zastępować kolejnymi Feigami. Dojdzie także jeszcze 6 następnych MLR-ów.
Tym samym następuje kolejny krok w rozwoju APR – z telefonu komórkowego przechodzimy w erę smartfona. Modernizacja przede wszystkim pozwoliła już poszerzyć strukturę rodzajową pojazdów. Zarejestrowane w trakcie pomiarów auta system klasyfikuje teraz do 9 grup: osobowe, dostawcze, osobowe z przyczepą, ciężarowe, ciężarowe z przyczepą, ciągniki siodłowe z naczepą (TIR-y), autobusy do 12 m długości, autobusy powyżej 12 m długości (przegubowe) i motocykle. Dzięki temu wiemy, ile z zarejestrowanych w danym punkcie pomiarowym pojazdów stanowią np. osobówki, autobusy czy motocykle.
Czas na liczniki rowerowe
Nowe rejestratory umożliwiły nam również ciągłe pomiary natężenia ruchu i badania prędkości we wszystkich punktach. Wcześniej pomiary prowadziliśmy w sposób rotacyjny – przynajmniej raz w roku w każdym punkcie. Teraz dane spływają do nas on-line – na nasze serwery dostarczane są po każdym dniu.
Istotne dopełnienie systemu stanowią liczniki rowerowe. Pozwalają na pozyskiwanie informacji o liczbie osób coraz chętniej wybierających rower jako środek transportu.
Dane z pomiarów z ubiegłego roku można obejrzeć na stronie ZDM. Kolejnym etapem rozwoju systemu będzie udostępnienie danych w szerszym zakresie, tak aby każdy mógł się z nimi zapoznać na stronie ZDM.